Η σκέψη μου στη Μαρώνεια

Θα ξεκινήσω με μια ιστορία: 30 ετών ο γράφων, 29 η δεσποινίς. Καθόμασταν απέναντι στον πάγκο του πιο διάσημου Pub στην υφήλιο, το Αγγλικό Ye Olde King’s Head, 116 Santa Monica Blvd, Santa Monica, California. Πιάσαμε την κουβέντα. Η τύπισσα ήταν πιο ταξιδεμένη από μένα. Με ρώτησε από πού είμαι. Της λέω Ελλάδα. Μου λέει ότι ήρθε στην Ελλάδα όταν ήταν 13-14 χρονών κι έμεινε σε ένα μέρος που θεωρεί ότι είναι ο φανταστικότερος επίγειος παράδεισος. Το μυαλό μου πάει σε νησί. Μου λέει όχι. Στην ηπειρωτική Ελλάδα ήταν. Το μυαλό μου πάει Χαλκιδική, Πήλιο. Σίγουρα αυτά τα μέρη δεν πιάνουν μία μπροστά στα δικά μας, αλλά αποτελούν δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς. Μου λέει όχι. Της λέω τότε ότι το αγαπημένο μου μέρος, πιο αγαπημένο κι από την οικία μου στο Malibu, είναι εκεί που βρίσκεται το εξοχικό μου. Δεν της είπα Πλατανίτης, αφού πρόκειται για περιοχή και όχι οικισμό (δόξα τω Θεώ). Της λέω Μαρώνεια. Άστραψαν τα μάτια της. Εκεί ήμουν κι εγώ, μου λέει. Αυτό ήταν το μέρος! Λαμπρά, της λέω. Κρίμα που δε γνωριζόμασταν όταν πέρασες μπροστά από το σπίτι μου!

Πολλά διαβάζω αυτές τις μέρες για την τουριστική ανάπτυξη της Μαρώνειας. Σίγουρα η Ροδόπη έχει ανάγκη από το χρήμα που φέρνει ο τουρισμός. Σίγουρα έχει ανάγκη από νέες θέσεις εργασίας. Αλλά…

Αλλά…

Ζω στην Αττική. Δυστυχώς. Στην παραλία του Αλίμου, που είναι η αγαπημένη μου γειτονιά στην Αθήνα. Ευτυχώς. Επισκέπτομαι διάφορα μέρη της Ελλάδας, αφού μ’ αρέσουν οι επαρχιακές εξορμήσεις, ακόμη και οι διήμερες. Οι «επαρχίες» στην Αττική δεν είναι καθόλου άσχημες επίσης. Ανάβυσσος, Ωρωπός, Μαραθώνας, Κάλαμος, Πόρτο Γερμενό, Βραυρώνα, Πόρτο Ράφτη κλπ. Τι κοινό έχουν, όμως, εκτός από τις φυσικές ομορφιές τους?
Κόσμο! Πολύ κόσμο! Γεμάτοι δρόμοι. Κίνηση. Βαβούρα. Ρύπανση. Το τελευταίο «μαθηματικά» συνεπάγεται από τα πρώτα. Όπου πας κάποιοι κολλάνε επάνω σου σα τσιμπούρια. Ακούσια. Επειδή δεν έχουν πουθενά αλλού να πάνε! Και το χειρότερο αποτέλεσμα: η κάθε απόπειρα χαλάρωσης και απόλαυσης, μετατρέπεται σε stress και κούραση. Ψυχή και σώμα θύματα στις συλλογικές απόπειρες απόδρασης. Αυτό, κύριοι, λέγεται τουρισμός. Εσωτερικός, κατά το πλείστον, αλλά – αναμφίβολα – τουρισμός. Και σιγά-σιγά, αυτά τα μέρη μετατρέπονται σε προάστια της πρωτεύουσας, Ξεχνάει κανείς ότι πρόκειται για επαρχίες! Αλλά μην πάτε τόσο μακριά. Μια λέξη: Φανάρι. Αν θα πάω, θα πάω χειμώνα. Γιατί τότε δε χρειάζεται να ψάξω χώρο να απλώσω ψάθα στην παραλία. Ούτε ακούω τις «ειδήσεις» της διπλανής κυρίας στο τραπέζι, την ώρα που σπρώχνω την καρέκλα της για να χωρέσει η δική μου, ενώ διαμαρτύρομαι εντόνως στο σερβιτόρο επειδή άργησε.
Αν αυτό οραματίζονται κάποιοι για τη Μαρώνεια, ας το καλοσκεφτούν. Μπορούμε βέβαια να τους βοηθήσουμε. Με διάφορους τρόπους. Καλούς και… λιγότερο καλούς. Γιατί τυχούσα εκπλήρωση του «οράματός» τους δε θα βλάψει μόνον αυτούς, αλλά κι εμάς. Άρα, έχουμε κι εμείς λόγο. Πώς να το κάνουμε: δε μπορεί, στα καλά καθούμενα, τα ήμερα να διώξουν τα άγρια. Λέτε να μπορούν? Ας δοκιμάσουν.

Καταλαβαίνω βέβαια ότι το οικονομικό πάντα έχει τον πρώτο λόγο. Αλλά, οι έξυπνοι, φροντίζουν να συνδυάζουν την «εμπορευσιμότητά» τους με τη διαφύλαξη, σε μεγάλο βαθμό, του χαρακτήρα του τόπου τους. Οι ΕΞΥΠΝΟΙ λέγω. Γιατί είναι δύσκολο. Πρέπει να συνδυάσεις και τα δύο. Όπως λέμε και στην Αμερική, something’s got to give. Δηλαδή, πρέπει να γίνουν συμβιβασμοί. Τι εννοώ?

Παράδειγμα βλακείας: πόσο τουρισμό μπορούμε να φέρουμε? 50.000 το χρόνο. Βουρ στον πατσά!

Παράδειγμα εξυπνάδας: πόσο τουρισμό μπορούμε να φέρουμε, ώστε να χαιρόμαστε τον τόπο μας και να μας αποδίδει κιόλας? 25.000 το χρόνο. Έχει καλώς.
Μπορεί αντί για μερικά εκατομμύρια ευρώ να έρθουν τα μισά. Μπορεί αντί για τις δεκάδες νέες θέσεις εργασίας να δημιουργήσουμε τις μισές. Αλλά η Μαρώνεια θα είναι ακόμη Μαρώνεια. Με ποιότητα ζωής. Ευ ζειν. Μακροζωία. Δε νοείται να ακούμε από διάφορους κοκορόμυαλους «ιδέες» του στυλ «να γίνει καλλιτεχνικό χωριό στη Μαρμαρίτσα». Έλεος! Η δυνατότητά μας να αφομοιώσουμε την ηλιθιότητα σε υψηλές δόσεις έχει τα όριά της. Έχει πάει κανείς στη Μαρμαρίτσα? Τη φαντάζεστε με… οικισμό? Ένα παρθένο μέρος μας έμεινε στην Θράκη. Η περισσότερη Ελλάδα δεν είχε τέτοια τύχη! Ας το έχουμε. Μπορεί να το χρειαζόμαστε που και που. Γιατί, δυστυχώς, στην περίπτωση της «ανάπτυξης» τέτοιου είδους δεν υπάρχει γυρισμός. Και, ως οικονομολόγος, είμαι – κατ’ αρχάς – πάντα υπέρ της ανάπτυξης. Αλλά και ως άνθρωπος έχω την ικανότητα μιας πιο συνολικής σκέψης, που διηθεί τις στείρες οικονομικές αρχές μέσα από το πρίσμα μιας ολικής γνώσης. Οπότε την ανάπτυξη (όπως και κάθε τι άλλο) τη θέλω να συντελεστεί έξυπνα. Ή καθόλου. Αλλά όχι αλόγιστα.

Δε λέω ότι αυτοί που μιλούν για ανάπτυξη στη Μαρώνεια δε συμφωνούν μαζί μου. Δεν το ξέρω. Θέλω να ελπίζω πως συμφωνούν. Αλλά δε διάβασα πουθενά για την ποιότητα της ανάπτυξης που λένε ότι θέλουν να φέρουν στην περιοχή. Οπότε, δεν ξέρω τι να υποθέσω. Θα πω όμως αυτό: αν οι κάτοικοι της Μαρώνειας, του Ιμέρου, του Προφήτη Ηλία, της Αλκυώνας, του Πλατανίτη, των Πετρωτών, των Προσκυνητών, της Ξυλαγανής κλπ. θεωρούν ότι είναι μια χαρά όπως είναι, δε μπορεί να τους επιβληθεί η «πρόοδος». Πρώτον, γιατί η πρόοδος αναγκαστικά συνεπάγεται αλλαγές. Δεύτερον, γιατί ζούμε στο 2007. Και τρίτον, γιατί δεν υπάρχουν πλέον Ινδιάνοι με τόξα και βέλη, ούτε ομοσπονδιακό ιππικό με τουφέκια και δυναμίτη. Υπάρχει το επιχειρηματικό συμφέρον και οι πολιτικοί. Υπάρχει όμως και το – χιλιοαποδεδειμένο και φαινομενικά ανυπέρβλητο – πείσμα των κατοίκων που χαίρονται τον τόπο τους. Για όσους δεν ενθυμούνται, ανακαλώ στη μνήμη τους την περίπτωση Andreas Nikolaus Lauda (κατά κόσμον Niki Lauda) προ εικοσαετίας και κάτι. Για όσους δε γνωρίζουν, παρακαλώ να ρωτήσουν αυτούς που θυμούνται σε τι αναφέρομαι. Και τότε την πρόοδο τη σταμάτησε ένας πεισματάρης. Πολλοί τον είπαν «βλάκα». Κι ο γράφων ένοχος, μεταξύ άλλων, για την απόδοση του χαρακτηρισμού! Εκ των υστέρων, δεν είμαι πλέον καθόλου πεπεισμένος για τη φημολογούμενη «βλακεία» του κυρίου. Μα καθόλου! Αυτό που έχει σημασία, όμως, εν προκειμένω, δεν είναι το πώς θα χαρακτηριστεί κάποιος. Είναι ότι, αν εκείνη την απόπειρα, τότε, τη σταμάτησε ένας και μάλιστα ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗ ΘΕΛΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΠΟΛΙΤΩΝ ΤΟΥ, φανταστείτε τι μπορούν να κάνουν σήμερα όλοι ενωμένοι!

Ο κόσμος δεν είναι ο ίδιος. Τότε αποζητούσαμε την ανάπτυξη, χωρίς να έχουμε στοιχεία για τα «κακά» που συνεπάγεται. Τώρα ξέρουμε. Και τα καλά και τα κακά. Και αποφασίζουμε αναλόγως. Και απομένει να δούμε ποιος θα έχει τον πρώτο λόγο. Το συμφέρον, ή η βούληση των κυρίων της περιοχής. Και κύριοι της περιοχής δεν είναι ΟΥΤΕ οι εκλεγμένοι τοπικοί άρχοντες. Αυτοί, εκ των πραγμάτων, έχουν – όπως είπαν κι ο Rousseau και ο Locke – ένα κοινωνικό συμβόλαιο με τους ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥΣ κυρίους της περιοχής να διεκπεραιώσουν τη βούληση των τελευταίων. Ή αυτό, ή φωτιά στα μπατζάκια τους! Όχι. Κύριοι της περιοχής είναι οι κάτοικοί της. Ή, καλύτερα, οι πολίτες που διαβιούν στη συγκεκριμένη επικράτεια. Κυρίως οι δημότες της, αλλά και όλοι όσοι επέλεξαν τον τόπο γιατί τον αγάπησαν, όχι μόνον για τα εύκολα αλλά και για τα δύσκολα. Και πρέπει οι άρχοντες που εκλέγησαν από τους δημότες να δώσουν σε αυτούς το λόγο πρώτα και σε οιονδήποτε άλλον μετά και μόνον εφόσον οι ντόπιοι καταστήσουν σαφές ότι ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΝΑ ΑΚΟΥΣΟΥΝ ΤΗ ΑΛΛΗ ΠΛΕΥΡΑ. Δε μπορεί κανείς να τους υποχρεώσει να το κάνουν!

Ως αρχές, αυτά είναι δεοντολογικώς επιβαλλόμενα. Αλλά, επειδή όλοι ξέρουμε ότι κάποιοι πάντα βολεύονται εκτός δεοντολογικών ορίων, πρέπει να πούμε ότι οι οιεσδήποτε εξελίξεις θα μας βρουν έτοιμους. Και ουαί και αλλοίμονο σε όποιον νομίσει ότι μπορεί να κάνει οτιδήποτε πέραν αυτών που θα εγκρίνει κι ο τελευταίος ποιμήν της περιοχής. Και μπορείτε να ρωτήσετε και το Niki Lauda (στο γραφείο του: 1300 Airport Vienna, Austria, τηλ. +43-17000-79800) αν κι αυτός στάθηκε τυχερός. Γιατί, γενικώς, ο κόσμος τον ήθελε, πλην ενός. Πράγμα που επίσης δείχνει ότι αυτές οι αποφάσεις για να «περπατούν» πρέπει να παίρνονται ομόφωνα. Η πλειοψηφία δεν αρκεί. Αλλά και γιατί τότε δεν είχαν αγριέψει τα πράγματα. Γιατί, όπως είπα, τότε κανείς δεν ήξερε τα «κακά» της ανάπτυξης και δε μπορούσε να εκτιμήσει την τύχη του να έχει ένα καταφύγιο όπου κανείς και τίποτε δε μπορεί να εισβάλλει αν δεν προσκληθεί.

Τώρα είμαστε όλοι σοφότεροι. Κι ελπίζω να είναι κολλητικό. Να οδηγήσει στις σωστές αποφάσεις, όποιες κι αν είναι αυτές. Θέλει, όμως, πολλή σκέψη και οξυδέρκεια, αφού ΔΥΣΤΥΧΩΣ η ποιότητα μιας απόφασης κρίνεται πάντα από την ιστορία. Και η ιστορία στα λάθη είναι αμείλικτη. Όχι μόνον σ’ αυτούς για αυτούς που τα έκαναν, αλλά για όλους τους εμπλεκόμενους.

Μια σοφή αμερικάνικη παροιμία λέει: if it ain’t broken, don’t fix it! Που σημαίνει: αν δεν είναι σπασμένο, μην το φτιάχνεις. Αν, λοιπόν, δε βλέπουμε «σπασμένη» τη Μαρώνεια σήμερα, ας την αφήσουμε ήσυχη. Σοφίας φαεινότερο. Αν κρίνουμε ότι είναι, τότε ας επιχειρήσουμε να την αλλάξουμε. Σωστά! Κι αν θεωρήσουμε ότι αδυνατούμε να το κάνουμε σωστά, ας την αφήσουμε επίσης ήσυχη. Μέχρι να είμαστε σίγουροι για το αποτέλεσμα. Γιατί δεν υπάρχουν σοφότερα λόγια από αυτά της πινακίδας μπροστά στο δασάκι του στρατοπέδου στον Αυλώνα: «Αν δε μπορείς να το κάνεις σωστά, μην το κάνεις καθόλου».

Αν βάλει οιοσδήποτε ΝΟΗΜΩΝ άνθρωπος αυτές τις δύο συμβουλές μαζί, ξέρει τι να κάνει σε κάθε περίπτωση. Κι είθε ο Δίας να μας κατακεραυνώσει με φώτιση…

Uli Chris