Το Παρθένο Δάσος του Φρακτού Δράμας

Ένα τοπίο από παρθένα βλάστηση. Πελώριο ύψος δένδρων, πλούσια βλάστηση με μεγάλη ποικιλία αείφυλλων και φυλλοβόλων, κωνοφόρων και πλατύφυλλων με πολλές αποχρώσεις του πράσινου, ένας συνδυασμός γεωλογικών και υδάτινων σχηματισμών, συνθέτουν ένα πλήρες δασικό τοπίο, ένα μοναδικό μνημείο της φύσης. Το Παρθένο Δάσος του Φρακτού, στο βορειοανατολικό άκρο του νομού Δράμας, κάτω από την ψηλότερη κορυφή της Κεντρικής Ροδόπης στα 1.953 μέτρα, είναι το μοναδικό Παρθένο Δάσος της χώρας και ένα από το σπουδαιότερα στο είδος του στην Ευρώπη.
Την ονομασία του την οφείλει στο γεγονός ότι όλη η περιοχή είναι μια λεκάνη φραγμένη με κορυφογραμμές με μια μόνο διέξοδο στο νότιο και χαμηλότερο σημείο της και την παρθένα ομορφιά του στον χαρακτηρισμό του ως στρατιωτικής ζώνης για πολλά χρόνια. Η εξέλιξη του δάσους ακολούθησε τους κανόνες της φύσης και δεν διαταράχθηκε από τον άνθρωπο - η παρουσία του οποίου περιορίστηκε σε τέτοιο βαθμό που να μην επιδράσει στο δασικό οικοσύστημα - εδώ και τουλάχιστον 500 χρόνια. Η έκταση των 5.500 στρεμμάτων καταγράφηκε ως παρθένο δάσος το 1979 και το 1980 κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο της φύσης. Από τότε μέχρι σήμερα βρίσκεται σε καθεστώς απόλυτης προστασίας και δεν επιτρέπεται καμία ανθρώπινη δραστηριότητα παρά μόνο η επιστημονική έρευνα.
Στο δάσος συνυπάρχουν διάφορα είδη πλατύφυλλων και κωνοφόρων από μικρές ηλικίες και ύψη μέχρι και γηρασμένα ή ξερά δένδρα μεγάλου ύψους. Η ορατότητα είναι μικρή εξαιτίας της πυκνής βλάστησης, ενώ είναι αδιάβατο λόγω και των κατακείμενων δένδρων. Το δάσος είναι μικτό από οξιές, δασόπευκα και ερυθρελάτες, ένα σπάνιο δέντρο στην Ελλάδα που φυτρώνει μόνο στη Ροδόπη και ξεχωρίζει από το φύλλωμά του που σχηματίζει «κουρτίνες» και τα κουκουνάρια του γέρνουν προς τα κάτω. Επίσης, υπάρχουν διάσπαρτες σημύδες, δένδρο επίσης σπάνιο και μοναδικό στοιχείο της περιοχής, που μοιάζει με τη λεύκα.
Περιφερειακά του παρθένου δάσους υπάρχει μια ευρύτερη προστατευτική ζώνη που μαζί με αυτό ονομάζεται δάσος Φρακτού. Στην περιφερειακή ζώνη το δάσος προσομοιάζει με τα δάση της Κεντρικής Ροδόπης και βρίσκεται σε καθεστώς μερικής προστασίας, καθώς απαγορεύονται η βοσκή και η θήρα, ενώ επιτρέπονται η ξυλοπαραγωγή και η δασική αναψυχή. Λειτουργικό κέντρο του δάσους είναι το δασικό εργοτάξιο Φρακτού που βρίσκεται 8,5 χλμ. πριν από το παρθένο.
Η πανίδα που εμφανίζεται στο Φρακτό είναι πλούσια σε είδη και σε αριθμούς. Η περιοχή αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ελληνικά ορεινά οικοσυστήματα, με την εμφάνιση όλων σχεδόν των ειδών που ζουν στα ελληνικά βουνά. Το μεγάλο υψομετρικό εύρος του δάσους, που από τα 780 μ. διαμέσου πυκνοδασωμένων πλαγιών καταλήγει στο Παρθένο Δάσος στα 1953 μ., σε συνδυασμό με την εμφάνιση χαραδρών, ορθοπλαγιών και λιβαδικών εκτάσεων (ανώτερη υψομετρική ζώνη), δημιουργούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για τη συνύπαρξη πολυάριθμων ειδών.
Στο σύμπλεγμα Φρακτού αναπαράγονται περισσότερα από 100 είδη πουλιών, ανάμεσα στα οποία αρκετά περιλαμβάνονται σε κοινοτική οδηγία για είδη που χρειάζονται ειδικά μέτρα προστασίας. Το ίδιο πλούσια εμφανίζονται και τα θηλαστικά. Στην ευρύτερη περιοχή του συμπλέγματος ζουν τουλάχιστον 32 είδη θηλαστικών, ανάμεσά τους όλα τα σπάνια είδη της Ελλάδας και της Ευρώπης. Η πιθανότητα συνάντησης με κάποιο άγριο ζώο μέσα στο δάσος είναι μεγάλη, καθώς βρίσκονται σε μεγάλους πληθυσμούς και δεν φοβούνται την παρουσία ανθρώπου, αφού δεν έχουν συνηθίσει σε ανθρώπινες οχλήσεις.
Οδοιπορικό
Η αφετηρία για τη γνωριμία με το δάσος και τον ορεινό όγκο της Ροδόπης γίνεται από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στο Παρανέστι. Στον εκθεσιακό χώρο 300 τ.μ. θα ενημερωθείτε για τη βιολογική και γεωλογική ποικιλότητα της περιοχή. (ώρες λειτουργίας Τρίτη έως Σάββατο: 8.00 - 14.30 και Κυριακή: 11.00 - 14.30).
Τα πρώτα 40 χλμ από το Παρανέστι μέχρι τα Θέρμια είναι ασφαλτοστρωμένος δρόμος και τα υπόλοιπα 30 χλμ που σας ανεβάζουν στην περιοχή της Ζαγκρατένιας και στο δάσος του Φρακτού, είναι χωμάτινος, δύσκολος δρόμος που σε αρκετά σημεία - ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες. Ακολουθώντας βόρεια πορεία από το Παρανέστι, θα περάσετε το εργοστάσιο της Πορσέλ και σε απόσταση 6 χλμ συναντάτε τη γέφυρα Θόλου από την οποία περνάτε στη βόρεια πλευρά του Αρκουδορέματος. Αμέσως μετά, έπειτα από απόσταση 13 χλμ, ο δρόμος διακλαδίζεται και κατευθύνεται ανατολικά προς την Πρασινάδα και δυτικά προς τα δάση του Φρακτού και της Στάμνας. Μετά από περίπου ένα χιλιόμετρο διασχίζετε τη γέφυρα του Αρκουδορέματος και κατευθύνεστε προς το Φράγμα της Πλατανόβρυσης και τις Ιαματικές Πηγές των Θερμιών. Η διαδρομή αρχίζει να γοητεύει πέρα από τον τελικό της προορισμό και συναντά τη λίμνη που σχηματίζουν τα νερά του Διαβολορέματος πίσω από το Φράγμα της Πλατανόβρυσης που έχουν κατακλύσει κατάφυτες, άλλοτε, βουνοπλαγιές και ανθρώπινες κατασκευές. Από το φράγμα Πλατανόβρυσης μέχρι τα Λουτρά Θερμιών ο δρόμος είναι ασφαλτοστρωμένος και ακολουθεί παραποτάμια διαδρομή. Μετά από 15 χλμ πορείας στο ανατολικό πρανές του «Διαβολορέματος», υπάρχει το εγκαταλελειμμένο δασικό εργοτάξιο Ζαρκαδιάς. Από τη γέφυρα Ζαρκαδιάς, περνώντας στο δυτικό πρανές και σε απόσταση 7 χλμ συναντάτε τη γέφυρα Φαρασινού, όπου η χαράδρα Θερμιών και το ρέμα Φαρασινού συναντώνται για να συνεχίσουν πλέον ως «Διαβολόρεμα» προς το Νέστο.
Μετά τη γέφυρα και έπειτα από πορεία 4 χλμ από το ανατολικό πρανές της χαράδρας Θερμιών υπάρχουν οι ιαματικές πηγές Θερμιών, όπου αναβλύζει νερό με θερμοκρασία 50 βαθμών Κελσίου. Υπάρχουν πρόχειρες εγκαταστάσεις, αλλά η αξιοποίηση των πηγών έχει δρομολογηθεί από το δήμο Παρανεστίου. Φεύγοντας από τα Θερμιά, μπαίνετε σε χωματόδρομο και φτάνετε στην ευρύτερη περιοχή της Ζαγκρατένιας που οριοθετείται από τα Θέρμια και βορειότερα μέχρι το Παρθένο Δάσος. Πολύ σύντομα και σε απόσταση 6 χλμ συναντάτε τη διασταύρωση «Ζήτα», όπου προς τα δεξιά - ανατολικά, κατευθύνεται ο δρόμος για το δασικό εργοτάξιο Φρακτού (12,5 χλμ) και το Παρθένο Δάσος, ενώ προς αριστερά, ακολουθείτε πορεία προς το Δάσος της Ελατιάς (Καράντερε).
Το τοπίο αρχίζει να αλλάζει. Τα δρυοδάση παραχωρούν σταδιακά τη θέση τους σε δάση μαύρης Πεύκης, που συνεχίζουν σχεδόν μέχρι τη θέση «Αυχένα» του Δάσους του Φρακτού, όπου φτάνετε ύστερα από περίπου 13 χιλιόμετρα. Από τον Αυχένα βλέπετε προς το Νότο τις βουνογραμμές να απλώνονται μπροστά σας σε επάλληλα κύματα. Νωρίς το πρωί στο δρόμο αυτό, δίπλα στα δέντρα, ορεινές πέρδικες αναζητούν τροφή, ενώ πιο χαμηλά μέσα στη χαράδρα βόσκουν ζαρκάδια, έτοιμα να εξαφανιστούν στον πρώτο θόρυβο που θα ταράξει την ησυχία τους. Έχετε φτάσει στην περιοχή του Φρακτού, λίγα μόνο χιλιόμετρα από το Παρθένο Δάσος.
Το Παρθένο Δάσος
Με αφετηρία το δασικό εργοτάξιο η γνωριμία με το δάσος Φρακτού μπορεί να γίνει με τρεις διαδρομές: προς το Παρθένο Δάσος, προς τη θέση «Βιλαώρα» και προς τους καταρράκτες - Αχλαδοχώρι. Η κατεύθυνση προς το Παρθένο Δάσος ακολουθεί βόρεια πορεία και 8 χλμ από το εργοτάξιο συναντάτε την -ελεγχόμενη με μπάρα- είσοδο του Παρθένου Δάσους (υψόμετρο 1700 μ.). Ακολουθώντας το μονοπάτι (200 μ.) για τις παρυφές του Παρθένου, φτάνοντας στη θέση «Πανόραμα», μπορείτε να απολαύσετε από το φυσικό «μπαλκόνι» τη θέα της περιοχής.
Η περιοχή «Βιλαώρα», νοτιοανατολικά του εργοταξίου και σε κοντινές αποστάσεις 3-7 χλμ, προσφέρεται για πεζοπορία μέσα σε συστάδες οξιάς, δασικής πεύκης και δρυός. Διάσπαρτες στο χώρο μπορεί να συναντήσετε αγριοτριανταφυλλιές, σορβιές, σημύδες. Στην περιοχή υπάρχει πυκνό δίκτυο δασικών δρόμων. Η θέα από την κορυφογραμμή της περιοχής δικαιολογεί την ονομασία «Βιλαώρα», καθώς με καθαρή ατμόσφαιρα παρατηρούνται ατέλειωτες αλλεπάλληλες κορυφογραμμές.
Νότια και χαμηλότερα του Παρθένου Δάσους, κάτω από τους βραχώδεις σχηματισμούς, με βλάστηση κυρίως πλατύφυλλων, από τα οποία πολλά είναι καρποφόρα, βρίσκεται το Αχλαδοχώρι. Στην περιοχή υπάρχουν ακόμα ερείπια παλιών οικισμών. Από εδώ το «Αχλαδόρεμα» σχηματίζει την κεντρική του κοίτη, αφού συλλέξει τα νερά του Παρθένου Δάσους από τις υδρορροές και τους πέντε καταρράκτες. Οι τρεις είναι συνεχούς ροής και μπορείτε να τους προσεγγίσετε ακολουθώντας τα υπάρχοντα μονοπάτια.
Συνεχίζετε την πορεία σας προς το Αχλαδόρεμα και έχετε δύο επιλογές: Η μία είναι να ακολουθήσετε το μονοπάτι που οδηγεί στα ερείπια του Αχλαδοχωρίου και τους καταρράκτες του Αχλαδορέματος. Η διαδρομή είναι κουραστική, αποζημιώνει όμως με τις εναλλαγές και τη θέα της. Η δεύτερη επιλογή είναι να συνεχίσετε την πορεία επί του δασικού δρόμου και, αφού περάσετε το Αχλαδόρεμα, να αναζητήσετε λίγα μέτρα πιο πάνω το μονοπάτι που οδηγεί στους τρεις καταρράκτες. Στα τριακόσια μέτρα θα συναντήσετε τον πρώτο. Στο δεύτερο καταρράκτη φτάνετε ανηφορίζοντας το βαθύσκιωτο μονοπάτι ανάμεσα σε οξιές. Ο εντυπωσιακότερος από τους καταρράκτες του Αχλαδορέματος είναι ο τρίτος, που βρίσκεται κοντά στις νότιες παρυφές του Παρθένου Δάσους. Η προσέγγισή του είναι δύσκολη, με το μονοπάτι να είναι ανηφορικό και επίπονο διασχίζοντας επικλινείς λιθοσωρούς (σάρρες).
Σε όλες σας τις πορείες στο δάσος θα συναντήσετε πινακίδες της τοπικής Δασικής Υπηρεσίας που θα σας οδηγήσουν γρήγορα στην είσοδο των τριών πρώτων καταρρακτών και των δύο ερειπίων του χωριού. Θα βρείτε επίσης κίτρινες ταμπέλες με όλες τις απαραίτητες πληροφορίες σχετικά με το ύψος κάθε δέντρου, την περίοδο που ευδοκιμεί και αρκετά άλλα στοιχεία.
Για την καλύτερη δυνατή περιήγηση και ξενάγηση στην ευρύτερη περιοχή του Φρακτού, μπορείτε να φιλοξενηθείτε στο δασικό εργοτάξιο (από 1ης Ιουλίου έως 30 Νοεμβρίου) έπειτα από συνεννόηση με το Δασαρχείο, αφιερώνοντας έτσι μια ολόκληρη μέρα στον πυρήνα του δάσους, στους καταρράκτες του Αρκουδορέματος και στη θέση Βιλαώρα.