Εγώ Χριστό και ‘συ Αλλάχ, όμως κι οι δυο μας … αχ και βαχ!

Σε νέα βάση ετέθη η ελληνοτουρκική συνεργασία με την πολιτική διακήρυξη του Γιώργου Παπανδρέου και του Ταγίπ Ερντογάν που θεσμοθετεί το Ανώτερο Συμβούλιο Συνεργασίας σε επίπεδο υπουργών- δύο φορές τον χρόνο- και με το κοινό ανακοινωθέν 21 συμφωνιών, για τη λαθρομετανάστευση, την οικονομία, το εμπόριο και τις τράπεζες, την ενέργεια, την παιδεία και το περιβάλλον.

Και οι δύο πλευρές εξέφρασαν την πρόθεσή τους να βοηθήσουν στην ελληνοτουρκική προσέγγιση και στην επίλυση των προβλημάτων των δύο χωρών. Ωστόσο, όπως φάνηκε τόσο κατά τις συναντήσεις των αντιπροσωπειών όσο και κατά την κοινή συνέντευξη Τύπου, τα «αγκάθια» για το Αιγαίο, το Κυπριακό και τα μειονοτικά παραμένουν.
Σε κάθε περίπτωση, από χθες το απόγευμα είναι γεγονός οι 21 συμφωνίες που υπογράφηκαν ανάμεσα στις δύο πλευρές αφορούν ένα μεγάλο εύρος συνεργασίας. Από τις συνθήκες διαβίωσης των διπλωματών στις δύο χώρες έως τη λαθρομετανάστευση. Οι λεπτομέρειες της συμφωνίας αυτής αφορούν την υποχρέωση της Τουρκίας να εφαρμόσει τη Συμφωνία Επανεισδοχής που έχει υπογράψει με την Ελλάδα, αλλά αρνείται έως τώρα να εφαρμόσει, για τουλάχιστον 1.000 λαθρομετανάστες τον χρόνο και να ενισχύσει τα μέτρα φύλαξης των ακτών της.
Συμφωνίες υπογράφηκαν επίσης για τη συνεργασία στον οικονομικό και εμπορικό τομέα, για τη συνεργασία των υπουργείων Παιδείας (δύο από τα βασικά θέματα στη συζήτηση των υπουργών ήταν η απάλειψη εχθρικών αναφορών στα σχολικά εγχειρίδια των δύο κρατών χωρίς ωραιοποιήσεις της Ιστορίας, αλλά και το ζήτημα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης), για τη συνεργασία μεταξύ των συνδέσμων τραπεζών και των οργανισμών προώθησης επενδύσεων των δύο χωρών. Υπογράφηκαν επίσης μνημόνια κατανόησης για τη δασοπροστασία, τη διαχείριση υδάτων και την αντιμετώπιση των πλημμυρών (Έβρος), για την ενέργεια (αποφασίστηκε η σύσταση ομάδας εργασίας σε υψηλό επίπεδο ανάμεσα στα δύο υπουργεία για τα ενεργειακά θέματα που αφορούν τόσο τον αγωγό ΤGΙ όσο και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας). Συμφωνίες υπογράφηκαν και ανάμεσα στα υπουργεία Πολιτισμού και Τουρισμού για την προώθηση τουριστών στις δύο πλευρές του Αιγαίου, ενώ η Ελλάδα ανταποκρίθηκε εν μέρει στο τουρκικό αίτημα για άρση των προξενικών θεωρήσεων, καταργώντας σε πρώτη φάση τη βίζα για τα τουρκικά υπηρεσιακά διαβατήρια (αφορά 600.000 Τούρκους πολίτες).
Ο Γιώργος Παπανδρέου έκανε λόγο για μια επίσκεψη που ξέφυγε από τα συνηθισμένα. Τόνισε ωστόσο ότι το αν η χθεσινή επίσκεψη ήταν πράγματι ιστορική, θα κριθεί από την ιστορία. «Παρά τις διακυμάνσεις στις σχέσεις μας, ή μάλλον, λόγω των διακυμάνσεων, πρέπει να αναζητήσουμε συνεργασία ώστε να διαμορφωθούν οι εξελίξεις που θα οδηγήσουν στην εξομάλυνση των σχέσεών μας», υπογράμμισε ο Έλληνας Πρωθυπουργός, καθιστώντας ωστόσο σαφές ότι η νέα προσπάθεια συνεργασίας και μάλιστα σε υπουργικό επίπεδο δεν μπορεί να συνοδεύεται από πρακτικές αμφισβητήσεων, ενώ επαναλαμβάνοντας τη στήριξη της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας επανέλαβε ότι η Άγκυρα, στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών της υποχρεώσεων, οφείλει να σέβεται το διεθνές δίκαιο και τις αρχές καλής γειτονίας, καθώς και τις θρησκευτικές ελευθερίες.
Στο ίδιο κλίμα κινήθηκε και ο Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος μίλησε για νέα φάση στην ιστορία των ελληνοτουρκικών σχέσεων και για τη σημασία των διμερών συμφωνιών που υπογράφηκαν, ειδικά στην οικονομία. Ερωτηθείς αν η Άγκυρα σκοπεύει να ανοίξει τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, ο Τούρκος πρωθυπουργός αρκέστηκε να πει ότι περιμένει θετικά βήματα και να αναφερθεί στην εγκύκλιο που εξέδωσε πρόσφατα το πρωθυπουργικό γραφείο, σύμφωνα με την οποία, οι αρχές οφείλουν να σέβονται τις τουρκικές μειονότητες. Την ίδια στιγμή, επανέλαβε και δημοσίως το πάγιο τουρκικό αίτημα για απευθείας εκλογή των μουφτήδων από τη μειονότητα στη Θράκη, στη λογική του «συμψηφισμού» με τα δικαιώματα του Πατριαρχείου που επιχειρεί η Άγκυρα. Όπως είπε, «στη Θράκη δεν υπάρχει εκλεγμένος, αλλά διορισμένος μουφτής. Εμείς ζητάμε από τους υποψήφιους πατριάρχες να απευθύνονται στο αρμόδιο γραφείο. Προσμένουμε και η ελληνική κυβέρνηση να κινηθεί με τον ίδιο τρόπο και να επικυρώνει τον εκλεγμένο μουφτή. Όπως εμείς δεν έχουμε δικαίωμα να εκλέγουμε τον πατριάρχη, έτσι πρέπει και η μειονότητα της Θράκης να εκλέγει μόνη της τον μουφτή». Ζήτησε μάλιστα την αποκατάσταση του Φετιγιέ Τζαμί, η οποία έχει ήδη αποφασιστεί, όπως του ανταπάντησε ο Γιώργος Παπανδρέου.
Σε ότι αφορά τα μειονοτικά, ο Έλληνας πρωθυπουργός υπενθύμισε στον Ταγίπ Ερντογάν ότι ούτε τα δικαιώματα του Οικουμενικού Πατριαρχείου ούτε της μειονότητας της Θράκης αποτελούν διμερές ελληνοτουρκικό ζήτημα, αλλά διεθνές ζήτημα προάσπισης ανθρώπινων δικαιωμάτων και πως η Ελλάδα έχει κάνει βήματα «θετικών διακρίσεων».
Σαφής ήταν και η διάσταση απόψεων των δύο πλευρών για το Αιγαίο. Χαρακτηριστική είναι η απάντηση που έδωσε ο Τούρκος πρωθυπουργός, όταν ρωτήθηκε αν η Τουρκία σκέφτεται να άρει το casus belli. Όπως είπε, «ίσως, όταν προχωρήσουν οι διερευνητικές επαφές για το Αιγαίο κι έχουμε καταλήξει κάπου, αλλά αυτή είναι μια ενέργεια που δεν μπορεί να γίνει μονομερώς». Μάλιστα, σχολιάζοντας τις ερωτήσεις Ελλήνων δημοσιογράφων για τις παραβιάσεις, επανέλαβε την τουρκική πρόταση να πετούν αφοπλισμένα τα ελληνικά και τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη πάνω από το Αιγαίο. Ο Γιώργος Παπανδρέου, από την πλευρά του, θύμισε ότι πρέπει να μπουν κανόνες. «Δεν μπορείς να μπαίνεις χωρίς να χτυπάς την πόρτα. Ο λόγος των αναχαιτίσεων από τα ελληνικά μαχητικά είναι ότι τα τουρκικά δεν υποβάλλουν σχέδια πτήσης».
Πάντως, παρά τις υψηλές προσδοκίες που καλλιεργούσε η Άγκυρα μέχρι την τελευταία στιγμή, η ελληνική πλευρά επιχείρησε να χαμηλώσει τους τόνους, υπογραμμίζοντας ότι η επίσκεψη του Τούρκου πρωθυπουργού αποτελεί την αρχή μιας μακράς διαδικασίας για τη στενότερη συνεργασία των δύο χωρών. Διπλωματικές πηγές σημείωναν ότι υπάρχουν θετικά μηνύματα από την τουρκική πλευρά για την επανέναρξη της βήμα προς βήμα ελληνοτουρκικής προσέγγισης, ωστόσο υπογράμμιζαν πως αν η Άγκυρα δεν αλλάξει πρακτικές στο Αιγαίο «η συνεργασία αυτή θα έχει συγκεκριμένα όρια και δεν θα μπορέσει εκ των πραγμάτων προχωρήσει».