Ιστορικοί τόποι οι προσφυγικοί συνοικισμοί της Καβάλας

Ιστορικοί τόποι θεωρούνται πλέον τρεις προσφυγικοί συνοικισμοί της Καβάλας ύστερα από την κήρυξή τους από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων. Πρόκειται για τους συνοικισμούς «Χίλια», «Δεκαοκτώ» και «Πεντακόσια», οι οποίοι είχαν δημιουργηθεί μετά από το 1922 προκειμένου να στεγάσουν τους χιλιάδες πρόσφυγες, που έφθαναν ξεσπιτωμένοι και ταλαιπωρημένοι μετά την Μικρασιατική καταστροφή από τα πάλαι ποτέ ελληνικά εδάφη της Μικράς Ασίας και του Πόντου.

Ενδιαφέρον μάλιστα έχει το γεγονός, ότι για τον χαρακτηρισμό των συνοικισμών ως ιστορικών τόπων υπήρξε αίτημα πολιτών της Καβάλας για να μη χάσει το χαρακτήρα της αυτή η περιοχή από την άναρχη δόμηση.

Ειδικά η Καβάλα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης και του λιμανιού της αφενός αλλά και γιατί βρισκόταν τότε σε οικονομική ευρωστία δέχθηκε μετά από την ανταλλαγή των πληθυσμών εξαιρετικά μεγάλο αριθμό ανθρώπων, που έπρεπε επειγόντως να στεγάσει.

Έτσι οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν αρχικώς σε σκηνές, παράγκες ή σε εγκαταλελειμμένα κτίρια ώσπου να αρχίζουν να κτίζονται, από το 1924, τα πρώτα σπίτια και να δημιουργούνται οι συνοικισμοί. Η ανέγερση έγινε στο ανατολικό τμήμα της πόλης κοντά στη θάλασσα και στο δυτικό, που πάντως ήταν αδόμητα.

Οι συνοικισμοί «Χίλια» και «Πεντακόσια» πήραν το όνομά τους από τον αριθμό των προσφυγικών οικογενειών που εγκαταστάθηκαν εκεί, ενώ ο «Δεκαοχτώ» αφορά μόνον σε 18 σπίτια, πλησίον του οικισμού των «Χιλίων» (στην οδό Βησσαρίωνος) από τα οποία σήμερα διασώζονται 17 κατοικίες.

Ο συνοικισμός των «Χιλίων» αναφέρεται πάντως σε τοπογραφικό του 1937 με την ονομασία Αμπελόκηποι, ενώ η νότια πλευρά του είχαν και τις ονομασίες «Βύρωνας» ή «Γκιρτζή», από το όνομα του εργολάβου που είχε κατασκευάσει τα σπίτια. Από τον αρχικό οικισμό ωστόσο έχουν απομείνει σήμερα 164 κτίρια, όλα τετραπλοκατοικίες.

Στο λόφο της Αγίας Βαρβάρας κτίσθηκε ο συνοικισμός «Πεντακόσια», που παλαιότερα ονομαζόταν και Χαμιδιέ ή Αγία Βαρβάρα ενώ σε τοπογραφικό του 1937 αναφέρεται ως Καλλιθέα. Κι αυτό εξ αιτίας της θέας που προσέφερε η αμφιθεατρική του διάταξη και η γειτνίασή του με τη θάλασσα.

Το 1924 εξάλλου δημιουργήθηκε ένα αλσύλλιο (έργο του Ελευθερίου Βενιζέλου σύμφωνα με μία επιγραφή) σε επαφή με τον οικισμό. Εδώ έχουν μείνει 87 κτίρια, επίσης τετραπλοκατοικίες.

Το Συμβούλιο γνωμοδότησε κατά πλειοψηφία υπέρ του χαρακτηρισμού των συνοικισμών ως ιστορικών τόπων, καθώς είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της Καβάλας.