ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ - Το πρόβλημα καθώς και το μοντέλο των σύγχρονων κοινωνικών αγώνων

Βρισκόμασταν στο τέλος του καλοκαιριού και στην αρχή του χειμώνα 2008 με την επίσκεψη του σεμνού και ταπεινού πρωθυπουργού στη ΔΕΘ και το πακέτο διακηρύξεων του να καλύπτει την πολιτική επικαιρότητα. Τέτοια εποχή το 2007 μετά τις φωτιές και τις εκλογές να έρχονται ακούστηκε επιτέλους στα σοβαρά το ζήτημα των μεταρρυθμίσεων στο ασφαλιστικό. Η κυβέρνηση το έθεσε ξεκάθαρα και αμέσως ακούστηκαν βαρύγδουπες δηλώσεις πως ‘ο αγώνας των εργαζομένων ξεκινά’, η κοινωνία δεν θα δεχτεί τις αντιλαϊκές μεταρρυθμίσεις’, ‘οι εργαζόμενοι θα κάνουν διάλογο στο δρόμο’ κλπ. Όλα αυτά όταν η κοινωνία στη συντριπτική της πλειοψηφία μόλις είχε δια του ιερού δικαιώματος της ψήφου στηρίξει το πολιτικό σύστημα διακυβέρνησης.
Αν κάποιος βρισκόταν σε μια πανοραμική θέση χωρίς ιδεολογικούς φραγμούς θα έβλεπε πως το σκηνικό της μάχης είχε στηθεί τόσο καλά ώστε να μπορεί να εξαπατήσει ακόμα μια φορά τους άμεσους ενδιαφερόμενους, τους εργαζομένους. Η κυβέρνηση είχε την ειλλημένη απόφαση και τη λαϊκή εντολή, η αντιπολίτευση μαζί και η εξωκοινοβουλευτική αριστερά είχε το ιερό δικαίωμα της αντίστασης στα αντιλαϊκά μέτρα. Όλα αυτά ερήμην εργαζομένων και κοινωνίας, που είχαν τη θέση που τους αρμόζει, δηλαδή των άβουλων και αλλοτριωμένων προβάτων.
Κάπως έτσι ξεκίνησε ο αγώνας για το ασφαλιστικό. Ένας αγώνας για να μπορεί να αποφέρει κάτι πρέπει να είναι μαζικός, ενωτικός, ριζοσπαστικός, με αιτήματα και να μπορεί να ακουστεί σε όλη την κοινωνία .Αυτό το γνωρίζουν όλοι και πιο καλά η κυβέρνηση. Κλήθηκαν λοιπόν οι επίδοξοι επαναστάτες του γλυκού νερού να φροντίσουν να μην δημιουργηθούν τέτοια δεδομένα, αλλά καλύτερα να δούμε πρώτα το πρόβλημα της ασφάλισης όπως αυτό τίθεται πλέον μετά από 70 περίπου χρόνια από τη δημιουργία της από τον Μεταξά.
Το ασφαλιστικό σύστημα είναι ένας ακόμη κοινωνικός θεσμός που το κράτος αναλόγως των δεδομένων της κοινωνίας μπορεί να αναπτύξει (Σουηδία) ή να προσπαθεί να εξαφανίσει (Ελλάδα). Η ασφάλιση έχει κυρίως δύο ρόλους να επιτελέσει α) να εξασφαλίσει υγειονομική περίθαλψη στον ασφαλιζόμενο β) να εξασφαλίσει ένα εισόδημα ανάλογο με αυτό του μισθού στον απόμαχο της εργασίας. Για την επίτευξη αυτών των στόχων χρειάζονται οι εισφορές των εργαζομένων που συντηρούν αυτό το σύστημα. Ουσιαστικά οι εργαζόμενοι αναθέτουν στο κράτος τη διαχείριση των χρημάτων τους με σκοπό να έχουν παροχές, δηλαδή οι ίδιοι πληρώνουν αυτό που τους δίνεται όπως γίνεται και με τη φορολογία. Στην ουσία το δημόσιο, δηλαδή το κράτος (κυβερνήσεις), αφού αυτό είναι ο διαχειριστής του δημοσίου είναι μια ακόμη αρκετά μεγάλη όμως ασφαλιστική εταιρία
Η κυβέρνηση βολιδοσκοπώντας και τις αντιστάσεις της κοινωνίας επιδιώκει αν όχι τη σταδιακή κατάργηση, τουλάχιστον τη μεταβολή του ασφαλιστικού συστήματος σε έναν φορέα με μικρή ισχύ και ισχνή δυνατότητα παροχών στους ασφαλιζόμενους. Οι αλλαγές πλήττουν κυρίως τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα, αλλά και οι εργαζόμενοι στο δημόσιο δυσχεραίνεται σημαντικά η θέση τους. Η γενική κατεύθυνση είναι η ατομικοποίηση του ζητήματος της ασφάλισης ,με τη δημόσια ασφάλιση και τα χρήματα που διαθέτει να είναι έρμαιο της βούλησης της εκάστοτε κυβέρνησης. Αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, μείωση κυρίως των χαμηλών συντάξεων, περιορισμός των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων για τις γυναίκες, κατάργηση στην πράξη σημαντικών επιδομάτων πχ. ΕΚΑΣ, ενοποίηση ταμείων προς τα κάτω, αποχαρακτηρισμός βαρέων και ανθυγιεινών είναι τα όσα ψηφίστηκαν και εφαρμόζονται.Για όσους εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα και τους ελεύθερους επαγγελματίες οι επιπτώσεις είναι μεγάλες, για το δημόσιο είναι κάπως καλύτερα τα πράγματα με τα προγράμματα περί εθελουσίων εξόδων να ελαφρύνουν αρκετά την κατάσταση, αλλά οι νέοι εργαζόμενοι και στους δύο τομείς έχουν την ίδια μαύρη μοίρα. Όμως δικαστικοί, στρατιωτικοί και σώματα ασφαλείας βελτιώνεται η θέση τους-γεγονός που δείχνει πως το κράτος ανταμείβει εκείνους που χρησιμοποιούν τη νόμιμη βία προς όφελος της εξουσίας.
Η κλοπή του χρήματος της δημόσιας ασφάλισης είναι δεδομένη εδώ και χρόνια και τα ποσά μετρώνται σε δις € πράγμα που διαπιστώνεται εύκολα με μια ματιά στην παρεχόμενη δημόσια υγειονομική περίθαλψη και την κατάσταση που επικρατεί στα δημόσια νοσοκομεία όλης της χώρας. Η σύνταξη βρίσκεται κάπως μακριά ενώ τα προβλήματα υγείας είναι καθημερινά. Η αιτιολογία πως το δημόσιο ‘δεν έχει’ είναι αναληθής, απλώς η συνεχής κλεψιά δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια και έτσι η εμπορευματοποίηση της υγείας προχωράει με γοργούς ρυθμούς καταπατώντας κι άλλο την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Το ρητό «ό,τι πληρώνεις παίρνεις» ισχύει και το 2008 ,παρόλο που η τεχνολογική πρόοδος είναι αλματώδης, καθώς στην Ελλάδα γιατρεύεσαι ή όχι, πεθαίνεις ή ζεις αναλόγως με τα λεφτά που διαθέτεις. Αν και το μεγαλύτερος βάρος έπεσε στο ζήτημα της συνταξιοδότησης το πρόβλημα της υγείας που είναι και άμεσο δεν έτυχε παρά μηδαμινής ενασχόλησης ίσως γιατί η εμπορευματοποίηση της υγείας έχει γίνει πλέον συνείδηση στην κοινωνία και τα ιδιωτικά νοσοκομεία, οι ιδιωτικές κλινικές και τα ιδιωτικά ιατρεία θεωρούνται συνώνυμο της υγείας. Πάνω κάτω οι αλλαγές είναι αυτές και λίγο πολύ όλοι τις άκουσαν κατά τη διάρκεια της «μάχης» του ασφαλιστικού.
Αυτό που έχει σημασία για το μέλλον είναι το μοντέλο των κοινωνικών αγώνων όπως αυτοί εμφανίζονται σήμερα γιατί το ζήτημα ήταν αρκετά σοβαρό αφορούσε όλη την κοινωνία και η κατεύθυνση που δόθηκε από την εξουσία για τον τρόπο που πρέπει να γίνονται πλέον οι αγώνες έχει μεγαλύτερη αξία από το ίδιο το ζήτημα της ασφάλισης. Οι αγώνες δεν πρέπει να είναι σε καμία περίπτωση μαζικοί ενωτικοί ριζοσπαστικοί και να αποκτούν δικαιώματα και όχι να διεκδικούν αιτήματα. Τα κόμματα, τα συνδικάτα, η διάκριση δημοσίου-ιδιωτικού τομέα φροντίζουν στο να μην υπάρχει η απαραίτητη ενότητα έτσι οι εργαζόμενοι παρουσιάζονται διασπασμένοι μπροστά στο κοινό πρόβλημα με τα κομματικά επιτελεία να κάνουν καταμέτρηση της αύξησης ή όχι της δύναμής τους. Όσοι λοιπόν εργαζόμενοι καταφέρνουν να ξεπεράσουν το στάδιο της αδιαφορίας διαχέονται με τη λογική της διάσπασης και την έλλειψη ενότητας. Η μαζικότητα που από μόνη της δεν προκαλεί αλλαγές είναι αυτονόητο πως δεν πρέπει να λείπει.
Για το ασφαλιστικό οι εργαζόμενοι σε μεγάλα ποσοστά μετείχαν σε απεργίες και αρκετοί ακόμη και 100.000 βγήκαν στο δρόμο. Παρ’ όλα αυτά ο αριθμός ήταν λίγος και ανεπαρκής και οι περισσότεροι έδωσαν τον αγώνα μέσω της τηλεόρασης. Οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα μετείχαν ελάχιστα στα γεγονότα αν και εκεί επικρατούν δυσχερέστερες εργασιακές συνθήκες από ότι στο δημόσιο. Από την άλλη οι βετεράνοι των αγώνων, εργαζόμενοι του δημοσίου δεν ανταποκρίθηκαν όσο θα μπορούσαν. Έτσι παρατηρήθηκε το φαινόμενο των εργαζομένων της ΔΕΗ οι οποίοι μετείχαν μαζικά και πανελλαδικά στις κινητοποιήσεις αλλά ήταν απελπιστικά μόνοι τους και ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη.
Η ριζοσπαστικότητα είναι το ποιοτικό χαρακτηριστικό μιας κινητοποίησης. Οι μέθοδοι και ο βαθμός σύγκρουσης με το νόμο δείχνουν το πόσο αξιόμαχη είναι μια κινητοποίηση. Το νέο μοντέλο δέχεται την απεργία μέχρι ένα όριο, μετά έρχεται η κήρυξή της ως παράνομη και καταχρηστική και ακολούθως η πολιτική επιστράτευση των εργαζομένων. Στο δρόμο το ζητούμενο είναι η ειρηνική διάθεση, η διαδήλωση σε ειρηνικά πλαίσια και η ελεγχόμενη σύγκρουση για να καλύπτονται οι κομματικές ανάγκες και οι ορμές των πιο οξύθυμων μέσα βέβαια στο πλαίσιο βίας και καταστολής που χρειάζεται για την επιβεβαίωση της εξουσίας. Τα αιτήματα του κοινωνικού συνόλου είναι και αυτά που το καθορίζουν. Η νοοτροπία που πρέπει να υπάρχει είναι αυτή του επαίτη, του παρακατιανού ζητιάνου που παρακαλάει για λίγα ψίχουλα. Αυτό τον χαρακτήρα πρέπει να έχουν τα αιτήματα και με τέτοια νοοτροπία πρέπει να γίνεται η διεκδίκησή τους, δηλαδή ηττοπαθή. Έτσι γίνεται λόγος για διεκδίκηση αιτημάτων και όχι για απόκτηση δικαιωμάτων, δηλαδή κοινωνικών κεκτημένων. Η νέα νοοτροπία δεν έχει καμία σχέση με αυτή που ανόρθωσε κάπως την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, “Κάνουμε επείγουσα έκκληση στην τάξη των μισθωτών να εξοπλιστεί και να προβάλλει ενάντια σε όλους τους εκμεταλλευτές της το μοναδικό επιχείρημα που μπορεί να είναι αποτελεσματικό : τη ΒΙΑ” έλεγε ο Αύγουστος Σπάιζ το 1885.
Έτσι λοιπόν υπήρξε η θεαματική έκφραση και όχι η κινηματική δράση του αγώνα για το ασφαλιστικό με τους πολίτες να διαδηλώνουν ειρηνικά αγγίζοντας τα όρια της γραφικότητας, ενώ κινήσεις όπως αυτές των εργαζομένων της ΔΕΗ ήταν η απόδειξη της επικράτησης του θεάματος έναντι της ουσίας. Επίσης η όποια αντίθεση είναι καλό να επιλύεται δια της νομίμου οδού μέσω των δικαστηρίων όπως έκανε με τις προσφυγές τις η ΓΣΕΕ. Η δικαιοσύνη διαθέτοντας άψογη όραση εξυπηρετεί τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης αμειβόμενη το ίδιο γερά με τους 300 πατέρες του έθνους. Με τα πιο πάνω δεδομένα ξεκίνησε και τέλειωσε η μάχη του ασφαλιστικού. Κινήσεις πρωτοβάθμιων σωματείων που παρατηρήθηκαν με ελάχιστη κομματική επιρροή καθώς και κινήσεις νέων εργαζομένων και ανέργων με τάσεις αυτονομίας και ενότητας ήταν σταγόνα στον ωκεανό έχοντας και αυτές τα προβλήματά τους. Χωρίς συγκροτημένη πρόταση δεν μπόρεσαν να έχουν απήχηση στην κοινωνία αλλά η προσπάθεια θα πρέπει να μείνει ως ένα θετικό κρατούμενο για το μέλλον, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αυτές θα φέρουν το μέλλον και την αλλαγή.
Το ασφαλιστικό αν και σημαντικότατο θέμα δεν μπόρεσε να ταράξει την ελληνική κοινωνία. Οι αποφάσεις είναι ειλλημένες από ΕΕ και διεθνές μεγάλο κεφάλαιο. Η εφαρμογή τους είναι το ζητούμενο και η διάπλαση του νέου είδους των κοινωνικών αγώνων στα πλαίσια του παγκόσμιου αστυνομικού κράτους. Η Ελλάδα προσπαθεί να αριστεύσει στις ασκήσεις υποταγής και οι εργαζόμενοι βρίσκονται σε αφασία ,παρόλο που τα πράγματα χειροτερεύουν. Πάντως, ως προοπτική, μια προοδευτική κινηματική διαδικασία με στόχο την καθολική δημόσια κοινωνική ασφάλιση όλων των πολιτών και την παροχή άριστης υγειονομικής περίθαλψης με βασικό χαρακτηριστικό την επανάκτηση του κλεμμένου κοινωνικού πλούτου προς επίτευξη των ως άνω θα πρέπει να καλλιεργηθεί στην κοινωνία. Του κοινωνικού πλούτου αυτού που συντηρεί ένα κράτος υψηλής διαφθοράς και με φερεγγυότητα δανεισμού από το τραπεζικό σύστημα μικρότερη από τις Φιλιππίνες.

*στη ριζοσπαστικότητα καίριο σημείο είναι η επανανοηματοδότηση των θεσμών από πλευράς εργαζομένων –από την απεργία τον κλειστό χώρο δουλειάς στον ανοιχτό αυτοοργανωμένο με οριζόντια διανομή και στην έμπρακτη οικονομική αλληλεγγύη ελευθεριακής προοπτικής.

Σταύρος Τασιόπουλος – επί πτυχίω Νομικής Κομοτηνής
Αnte Portas – Ελευθεριακή κίνηση έκφρασης φοιτητών & νέων επιστημόνων